LEKTURY Z GWIAZDKĄ

LEKTURY Z GWIAZDKĄ

TRENY

Jan Kochanowski

(1530-1584)

zwany Janem

z Czarnolasu

polski poeta,

tłumacz,

sekretarz królewski

TREN - twór poetycki o tonie elegijnym i żałobnym charakterze, poświęcony wspomnieniu osoby zmarłej, rozpamiętywaniu jej zalet i uczynków.

Środki stylistyczne

• epitety - sen żelazny
• porównania - jako oliwka mała...
• metafory - sen żelazny (śmierć)
• apostrofy - zła Persefono
• zdrobnienia - giezłeczko, bryłeczka
• pytania retoryczne

FRASZKI

Jana Kochanowskiego

BAJKI

Ignacego Krasickiego

* krótki utwór wierszowany,

* alegoryczna opowieść o ludziach, zwierzętach, przedmiotach,

* zawiera puentę,

* bohaterowie są personifikacją ludzkich typów

Dziadów cz. II

Świat przedstawiony:

a. czas akcji - noc zaduszna,

b. miejsce - przycmentarna kaplica,

c. bohaterowie:

 świat żywych - Starzec, wieśniacy, Pasterka,

 świat umarłych - Józio i Rózia, Zosia, Widmo Złego Pana, ptaki, nieme Widmo,

 Guślarz - pośrednik między światami, przewodniczący obrzędowi.

Tytułowe dziady to dusze zmarłych przodków,

które potrzebują pomocy od żywych, ale też nazwa pogańskiego obrzędu ludowego na Litwie i Białorusi, podczas którego wywoływano duchy zmarłych przodków, by ulżyć ich mękom.

W kontekście „Dziadów cz. II” być człowiekiem,

to znaczy: żyć dla drugiej osoby, uwzględniać jej potrzeby, udzielać w razie potrzeby pomocy, obdarzać miłością. Ponadto - aby w pełni być człowiekiem, trzeba w życiu zaznać wszystkiego, co ludzkie - i tego, co dobre - szczęścia, dostatku, i tego, co złe - bólu, cierpienia, smutku.

GENEZA UTWORU

Treść Zemsty ma swe źródło w autentycznym konflikcie. Otóż gdy w 1828 roku Fredro ożenił się z Zofią Skarbkową, otrzymał w posagu m.in. połowę starego zamku w Odrzykoniu. Druga należała do innej rodziny. Przeglądając papiery otrzymanego majątku znalazł akta procesowe właścicieli zamku z XVII wieku. Byli nimi Piotr Firlej i Jan Skotnicki. Firlej zajmował zamek dolny, zaś słynny z pieniactwa Skotnicki – górny. Firlej, jako wojewoda, uważał Skotnickiego za niegodnego siebie sąsiada i dokuczał mu jak mógł. Napastowany rewanżował się, kierując rynny na dolny zamek. Wojewoda napadał z kolei na robotników naprawiających mur i niszczył zalewające go rynny. Skończyło się oczywiście w trybunale. Skotnicki proces wygrał, ale kres zatargowi położył dopiero ślub syna wojewody Piotra Firleja z kasztelanką, Zofią Skotnicką.

Komedia - utwór przeznaczony do wystawienia na scenie (dialogi i monologi bohaterów, didaskalia, podział na akty i sceny), ze szczęśliwym zakończeniem; komizm (zabiegi, których celem jest wywołanie śmiechu) - językowy (np. powiedzonko Cześnika: „Mocium panie”), sytuacyjny (np. pisanie Testamentu przez Papkina), postaci (Papkin - tchórz, który uważa się za śmiałka).

POWODZENIA!

RYCERSKIE OBYCZAJE

a. Ślubowanie damie serca - rycerz wybierał damę swojego serca i ślubował jej wierną służbę (sławienie urody, stawanie w obronie czci); dama ta niekoniecznie musiała w przyszłości zostać jego żoną, zdarzały się przypadki, że rycerz składał ślubowanie przed małżonką swego władcy albo innego ważnego rycerza.

b. Pojedynki - wyzwaniem na pojedynek było rzucenie rękawicy, którą podnosił konkurent; miejsce walki było starannie przygotowywana (ziemia ubijana, śnieg posypywany popiołem); rycerze walczyli ze sobą, ich giermkowie - ze sobą; wygrany pozostawał na polu bitwy, by stoczyć ewentualne kolejne walki i w ten sposób ugruntować triumf.

c. Nakrycie nałęczką - w dniu egzekucji, gdy rycerz miał poddać się karze śmierci, dama jego serca mogła okryć mu głowę nałęczką (czyli białą chustą), by w ten sposób zaznaczyć, że należy on do niej, nie do kata; obyczaj zobowiązywał damę i rycerza do zawarcia związku małżeńskiego.

ŚWIAT PRZEDSTAWIONY

a. Czas akcji - od 1399 r. (śmierć królowej Jadwigi) do 1410 r. (bitwa pod Grunwaldem).

b. Miejsca - Tyniec (spotkanie Zbyszka i Danuśki), Kraków (sąd nad Zbyszkiem), Ciechanów (dwór Anny Danuty), Szczytno i Malbork (siedziby Krzyżaków), Spychów (siedziba Juranda), Zgorzelice (siedziba Jagienki), Bogdaniec (siedziba Zbyszka i Maćka), Grunwald (finałowa bitwa).

c. Bohaterowie - historyczni (Władysław Jagiełło, książę Witold, księżna Anna Danuta, książę Janusz, Zawisza Czarny, Powała z Taczewa, Zyndram z Maszkowic, Ulryk von Jungingen) i fikcyjni (Zbyszko i Maćko z Bogdańca, Jurand ze Spychowa, Jagienka, Danusia Jurandówna).

d. Wątki - tło - spór polsko - krzyżacki, miłość Zbyszka do Danusi, Jagienki i Zbyszka, spór Juranda z Krzyżakami.

„Krzyżacy” Henryka Sienkiewicza to powieść wydana w 1900 roku, w czasach zaborów, „ku pokrzepieniu serc” - aby natchnąć Polaków wiarą w możliwość odzyskania niepodległości dzięki przypomnieniu tego momentu historycznego, gdy Polska była potęgą europejską.

Powieść historyczna - na tle wydarzeń historycznych (epoka przeszła dla autora) rozgrywają się losy fikcyjnych bohaterów.

„ZEMSTA”

Aleksander Fredro

Adam Mickiewicz

(1798-1855)

FRASZKA jest to krótki utwór poetycki będący odmianą epigramatu, najczęściej żartobliwy i na błahy temat, dotyczący jakiegoś zdarzenia lub osoby, o charakterze anegdotycznym, zamknięty wyrazistą puentą stanowiącą wyostrzenie myśli lub konkluzję. Wśród fraszek Kochanowskiego są również drobne wiersze refleksyjne.

Treny Kochanowskiego to cykl

19 utworów napisanych

po śmierci ukochanej córki Urszuli.

Tren V - Urszula jak oliwka

Tren VII - ojciec rozpaczający nad ubrankami zmarłej

Tren VIII - pustka w domu po śmierci dziecka